نقشه برداری مغزی
مغز انسان از صدها میلیون نورون و سلول های محافظتی تشکیل شده است. این موضوع باعث می شود انسان خاطرات دور را نیز به خوبی در ذهن خود به صورت ثبت شده داشته باشد. کارهای زیادی توسط انسان و به کمک مغز قابل انجام است. برای همین دانشمندان سال هاست به دنبال راهی برای نقشه برداری از مغز می باشند.
چرا که در این روش به نوعی ساختار مغز با عملکرد آن ارتباط داده می شود. یا گاهی ممکن است به کمک نقشه برداری مغز بتوان بخش هایی با توانایی خاص را در مغز کشف کرد. مثلاً بخش هایی از مغز باعث خلاقیت هر چه بیشتر فرد می شوند. پیدا کردن این بخش می تواند به خلاقیت هر چه بیشتر فرد کمک کند. این روزها نقشه برداری مغزی بسیار مورد توجه و استفاده بسیاری از پزشکان قرار گرفته است.
نقشه برداری مغز را می توان همان نوار مغزی سنتی دانست که این بار شکل مدرن تر و پیشرفته تری به خود گرفته است. در واقع الکتروانسفالوگرافی کمی (QEEG) ابزاری به منظور بررسی نابهنجاری های مغزی، ارائه پروتکل درمانی و نیز روند درمان می باشد.
اگر دوست دارید بیشتر در مورد نقشه برداری مغزی بدانید یا به دنبال بهترین مرکز نقشه برداری مغزی در تهران هستید. توصیه می شود این مطلب را تا انتها دنبال کنید. در این مطلب به بسیاری از سوالات احتمالی در مورد نقشه برداری مغزی پاسخ داده خواهد شد. پس خواندن این مطلب خالی از لطف نیست، با ما همراه باشید:
نقشه برداری مغزی (QEEG) چیست؟
الکتروانسفالوگرافی یا نوار مغزی از ابزارهای موثر برای ثبت فعالیت امواج مغزی است. جریان های الکتریکی بافت مغز ممکن است بر اثر آسیب های فیزیکی مثل ضربه های مغزی دچار اختلال هایی شود. برای مثال آسیب هایی مثل تشنج، التهاب مغزی، اضطراب، افسردگی، اختلالات یادگیری، اختلال وسواس اجباری و… سبب تغییر فعالیت امواج مغز می شوند.
امروزه نوع پیشرفته تری از نوار مغزی روی کار آمده که با نام نقشه مغزی (QEEG) یا الکتروانسفالوگرافی کمی، شناخته می شود. در این روش در واقع باندهای فرکانسی به طور کامل و جامع مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
ثبت QEEGنیز مانند EEG است. اما داده هایی که از این روش حاصل می شود به منظور ایجاد نقشه های توپوگرافی رنگی بیانگر فعالیت الکتریکی قشر مغز، مورد استفاده قرار می گیرند. تکنیک های مختلف تصویربرداری مغز مثل CT، MRI، PET، SPECT برای اندازه گیری متابولیسم یا یکپارچگی ساختاری مورد استفاده قرار می گیرند.
حال آن که QEEG ابزاری به منظور محاسبه فعالیت الکتریکی مغز است. در واقع با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این روش می توان ویژگی های امواج مغزی مثل فاز، دامنه، قدرت و فرکانس را تجزیه و تحلیل کرد. گاهی از طریق اطلاع از وجود اختلالی در امواج الکتریکی مغز می توان به وجود یک ناهنجاری پی برد.
پایگاه داده نرمال نقشه مغزی چیست؟
برای آن که در افراد بتوان نابهنجاری های مغز را تشخیص داد بایستی اطلاعات QEEG آن ها با پایگاه داده های نرمال افراد سالم و هم و سن و سال و نیز همجنس خود آن ها مقایسه شود. پایگاه داده نرمال نقشه مغزی در واقع از نقشه مغزی تعدادی افراد سالم تشکیل شده است. در این پایگاه داده ها به شکل Z score می توان مقایسه ها را مشاهده و بررسی کرد.
چگونه نقشه مغزی (QEEG) تهیه می شود؟
به منظور تهیه نقشه مغزی مراحل زیر باید صورت گیرند:
- ابتدا روی سر فرد کلاه مخصوص دستگاه نقشه برداری مغزی که مجهز به الکترود است قرار داده می شود. (به کمک این الکترودها امواج مغزی ثبت می شوند.)
- برای آن که امواج مغزی به راحتی از سوی الکترودها قابل دریافت باشند، در محل اتصال الکترودها از ژل مخصوص کمک گرفته می شود.
- برای ثبت هر چه دقیق تر نقشه مغزی نیاز است که فرد گاهی چشمان خود را باز نگه داشته و گاهی ببندد. همچنین ممکن است از فرد درخواست شود مطلبی را خوانده یا یک عملیات ریاضی ساده را انجام دهد.
- در طی مدت زمان 10 تا 30 دقیقه ای ثبت نقشه برداری مغزی، فرد باید در جای خود با کمترین حرکت مانده و حرکت اضافه ای نداشته باشد. برای مثال نباید دندان های خود را روی یکدیگر فشار دهد، پلک بزند و آب دهان زیاد قورت دهد.
- بعد از آن که الکتروانسفالوگرافی کمی به ثبت رسید این بار نوبت نرم افزار است تا اطلاعات حاصله را به عدد تبدیل کند و این اعداد به بانک اطلاعاتی نقشه مغزی نرمال وارد شوند.
- در بانک اطلاعاتی، بر روی این داده ها محاسباتی ریاضی و تحلیلی انجام می شود و در نهایت طبق بانک اطلاعاتی نرمال نقشه مغزی تحلیل و آماده می شود.
آشنایی با انواع نقشه مغزی
نقشه برداری مغزی شکل های مختلفی دارد که هر یک بسته به شرایط فرد انتخاب شده و مورد استفاده قرار می گیرند. در ادامه به طور کامل با هر یک از آن ها آشنا خواهیم شد:
1. نقشه برداری مغزی معمولی
این نوع نقشه برداری مغزی متداول ترین نوع می باشد. زمان انجام این آزمایش بین 20 الی 40 دقیقه است. در طی انجام این تست نیاز است که فرد بدون حرکت و سر و صدا در جای خود بنشیند. گاهی نیز از او خواسته می شود چشم خود را باز و بسته کرده و یا نفس عمیق بکشد. در پایان آزمایش نیز معمولاً چراغی چشمک زن در مقابل فرد گذاشته می شود تا بتوان تأثیر آن را روی فعالیت مغزی فرد بررسی کرد.
2. نقشه برداری مغزی در حالت خواب
گاهی صرفاً با نقشه برداری مغزی معمولی نمی توان به اطلاعات کامل و تخصصی از مغز و اعصاب فرد دست پیدا کرد. برای همین از فرد در حالت خواب آزمایش گرفته می شود. گاهی از فرد درخواست می شود تا شب قبل از آزمایش را بیدار مانده تا در زمان آزمایش بتواند خیلی زود و راحت بخوابد و پزشک مطمئن باشد که فرد در زمان انجام آزمایش در حالت خواب است.
3. نقشه برداری حین فعالیت
در این روش ممکن است فعالیت مغز طی یک روز یا حتی چند روز بررسی و ثبت شود. در واقع در این روش الکترودهای متصل به دستگاه ضبطی قابل حمل روی سر قرار داده می شوند .
بررسی تفاوت های میان نقشه برداری مغز و نوار مغزی
در نوار مغزی به کمک الکترودهای قرار گرفته روی سطح پوسط فعالیت الکتریکی مغز انسان ضبط می شود و از این طریق می توان به فعالیت غشای زیرین پوست یا همان امواج مغزی پی برد.
اما در نقشه برداری مغز به کمک روش های ریاضی این امواج به منظور مقایسه و بررسی عملکرد صحیح مغز به مقادیر کمی تبدیل خواهند شد. پس از آن مقادیر آزمایش با مقادیر حاصله از نقشه مغز های موجود در بانک اطلاعاتی نرمال مقایسه خواهد شد. و از این طریق می توان بیماری های احتمالی را تشخیص داد.
چه زمانی باید نقشه مغزی (QEEG) بگیریم؟
چنانچه یک اختلال یا ابهام در رابطه با وجود یا عدم وجود اختلالی در مغز وجود داشته باشد این ابزار بسیار کاربردی خواهد بود. در واقع از طریق مقایسه نقشه مغز با حالت نرمال امکان تشخیص اختلال وجود خواهد داشت.
در خیلی از موارد مشکلات و اختلالت مغزی از طریق نقشه برداری مغزی قابل شناسایی هستند چرا که در منطقه خاصی از مغز سبب تغییر در امواج مغز خواهند شد. به کمک نقشه برداری مغز می توان به خوبی تأثیر این اختلالات را بر روی مغز مورد ارزیابی قرار داد. از طرفی به واسطه بررسی میزان شدت نابهنجاری های مغزی امکان تخمین شدت نابهنجاری های مغزی وجود دارد.
به طور کلی نقشه برداری مغزی راهی موثر به منظور دریافت اطلاعاتی جامع از روند فعالیت مغز هر فردی است. همچنن می توان از طریق نقشه برداری قبل و بعد از درمان به خوبی تفاوت ها را در روند درمان بررسی نمود.
نقشه برداری مغزی در بیماری های مغز و اعصاب
نقشه برداری مغزی به نوعی علمی میان رشته ای است که در آن رشته ایی مثل علوم پزشکی، کامپیوتر، روانشناسی، ریاضیات و دیگر حوزه های مربوط به این علم مشارکت دارند. در واقع در این نوع آزمایش سیستم اعصاب و مغز به کمک تکنولوژی های پیشرفته بررسی می شود.
در واقع نقشه برداری مغزی به کمک اطلاعات کاملی که از مغز انسان ارائه می دهد می تواند گزینه ای مناسب برای درمان بیماری های مغز و اعصاب باشد.
ارتباط نقشه مغزی با علوم مختلف
به طور مداوم نقشه های مغزی و ذهنی از سوی روانپزشکان، روانشناسان، پزشکان و دیگر متخصصین علوم نوروتراپی استفاده می شوند. به عنوان نمونه در رشته نوروتراپی وضعیت ذهنی و مغزی فرد به کمک دستگاهی به نام الکتروسفالوگرافی مورد بررسی قرار می گیرد. که این روش در واقع نوروفیدبک نام دارد.
در این روش همان طور که قبلاً هم گفتیم به سر انسان الکترودهایی وصل می شود که به کمک آن ها امواج مغزی انسان به دستگاه کامپیوتر انتقال داده خواد شد. در واقع تراپیست می تواند آن ها را بر روی نمایشگر مشاهده کرده و با استفاده از آن ها از شرایط و حالات روحی و روانی و وضعیت فرد به شناخت مطلوبی دست پیدا کند.
زیرا در این حالت با نمایش امواج مغزی مختلف نظیر امواج بتا، دلتا، آلفا و گاما به خوبی می توان وضعیت و حالات فرد را شناسایی و بررسی کرد.
به عنوان مثال بعضی از امواج میزان استرس و اضطراب زیاد فرد را نشان می دهند و در نقشه مغزی به خوبی از رنگ آن ها می توان آن ها را تشخیص داد. بیشترین کاربرد نقشه های مغزی و نقشه برداری مغزی در پزشکی است.
در زمان وجود مشکلی عصبی در فرد و مراجعه او به متخصص علوم اعصاب و روان، غالباً از او درخواست خواهد شد که به نقشه بردار مغز مراجعه کرده و نقشه هایی مغزی تهیه کند. چرا که از این طریق وضعیت مغزی و ذهنی فرد بهتر قابل تجزیه و تحلیل است و می توان حالات روحی و روانی فرد را بهتر شناخت.
بررسی مضرات احتمالی نقشه برداری مغزی
این روش بدون هر نوع درد و خطری است. در واقع بعد از این آزمایش شما تنها ممکن است کمی احساس خستگی داشته باشید و کمی هم موهایتان به هم ریخته باشد.
البته گاهی ممکن است در زمان انجام نقشه برداری مغزی در سر کمی احساس سنگینی داشته باشید و لب و انگشتان دست شما نیز کمی احساس سوزن سوزن داشته باشند.
علاوه بر آن در برخی از افراد جای اتصال الکترودها به بدن کمی خارش به همراه خواهد داشت اما کاملاً طبیعی است و در واقع قرار نیست هیچ نوع الکتریسیته ای به بدن وارد شود.
برخی از افراد که دارای بیماری های خاصی مثل صرع هستند ممکن است در زمان انجام آزمایش دچار تشنج شوند برای همین نیاز است که در زمان گرفتن نقشه مغزی فرد تحت مراقبت بماند و وضعیت او توسط یک پرستار زیر نظر گرفته شود.
تفسیر نقشه برداری مغز یا QEEGبه چه صورت است؟
نقشه مغزی طی سه مرحله اصلی به صورت صحیح تفسیر می شود. در ادامه با هم مراحل تفسیر نقشه برداری مغز را مورد بررسی قرار می دهیم:
1. ضبط EEG
در این مرحله نرم افزار، از طریق سنسورهای قرار گرفته روی سر قادر به ضبط فعالیت الکتریکی مغز است.
2. حذف امواج اضافی
در این مرحله، امواجی بدون استفاده مثل امواج ناشی از تپش قلب، حرکات چشم و فعالیت عضلات از امواج ضبط شده توسط دستگاه حذف خواهند شد. و در واقع داده از هر نوع اطلاعات اضافی پاکسازی می شود.
3. تفسیر اطلاعات جمع شده
در این مرحله از تفسیر نقشه مغزی داده های آزمایش مورد پردازش قرار گرفته و به داده های کمی تبدیل می شوند. تحقیقات نشان می دهد امواج مختلف در مغز انسان اندازه استانداد و نرمالی دارند که البته بسته به سن و جنس این استانداردها تغییر پیدا می کنند.
بعد از بررسی اندازه های حاصله از ثبت امواج در فرد و مقایسه آن با مقادیر نرمال می توان دریافت که در کدام بخش از سر و کدام یک از امواج، فعالیت نامناسبی وجود دارد.
در این آزمایش رنگ سبز به منزله فعالیت مناسب، رنگ آبی نشان دهنده امواج با فعالیت کمتر از حد نرمال و رنگ قرمز یا نارنجی نشانگر فعالیت بیش از حد نرمال هستند.
کاربرد نقشه برداری مغزی
به کمک این روش می توان در مقایسه با دیگر روش های تصویربرداری از مغز به اطلاعات بیشتری در زمینه عملکرد مغز دست پیدا کرد. برای همین انتخاب مناسبی جهت تشخیص و پیگیری روند درمانی است. اطلاعاتی که از این آزمایش به دست می آید می تواند در راستای بهبود فعالیت مغز، بهبود حافظه، تقویت تمرکز، کاهش افسردگی و… موثر باشد. به طور کلی نقشه برداری مغز با اهداف تشخیصی و درمانی زیر صورت می گیرد:
- برای آن که مشخص شود داروها روی روند بیماری چه تأثیری دارند و به نوعی بتوان پاسخ فرد به دارو را پیش بینی کرد؛
- خطر آسیب های مغزی مثل ضربه، تشنج، خونریزی مغزی و… بررسی شود؛
- تغییرات روانی فرد در حالت کم کاری و پرکاری مغز مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرند؛
- مغز بیمار بررسی شده و بتوان نقاط مورد نظر را پیش از انجام جراحی مغز پیدا کرد؛
- بتوان اختلالات کارکردی مثل اختلال یادگیری، اختلال اضطرابی مثل فوبیا، پانیک اضطراب، افسردگی، بیش فعالی، اختلالات خواب، صرع، وسواس، سکته مغزی و سوء مصرف مواد مخدر را به موقع تشخیص داد.
فواید نقشه برداری مغزی
به منظور انجام هر چه بهتر جراحی ها، نقشه برداری مغز می تواند یک انتخاب عالی باشد. مثلاً به کمک این روش می توان برای درمان تشنج استفاده کرد. به این صورت که با تعیین محل آسیب دیده توسط این روش، می توان بخش آسیب دیده مغز را برداشت.
با استفاده از نقشه برداری مغزی و ام آر ای امکان تعیین محل تشنج در مغز بیمار وجود دارد. همچنین می توان بخش های فعال در زمان صحبت کردن و حرکت کردن را تشخیص داد.
به کمک این تصاویر پزشک به خوبی تشخیص خواهد داد که چه بخش هایی باید نگه داشته شده و چه بخش هایی برداشته شوند.
از تصویربرداری مغز می توان درکنار درمان بسیاری از بیماری ها برای تشخیص بیماری های مخرب اعصاب مثل پارکینسون و آلزایمر استفاده کرد. در واقع به کمک این روش پزشک از طریق تکنیک بر چسب زدن مثل پت قادر به بررسی افت مواد شیمیایی خاص است.
طبق تحقیقات صورت گرفته اختلالات رشد مثل اوتیسم احتمالاً مبنای ساختاری در مغز دارند. برای همین ممکن است که این بیماری ناشی از اشتباه اتصالی در میان نورون ها باشد. تأثیر نقشه برداری در افرادی با بیماری های روحی نیز می تواند امیدوار کننده باشد.
هزینه نقشه برداری مغزی
هزینه نقشه برداری مغزی به طور معمول در کلیه مراکز طبق تعرفه مشخص شده از سوی وزارت بهداشت تعیین می شود.
البته لازم به ذکر است که زمان صرف شده برای این آزمایش در کاهش یا افزایش هزینه تأثیر خواهد داشت. با این حال شما عزیزان می توانید با مراجعه به یک مرکز نقشه برداری مغزی از مناسب بودن هزینه اطمینان پیدا نمایید.
نکات قابل توجه در پیش از انجام آزمایش نقشه مغزی
برای آن که فعالیت مغزی به شکلی کاملاً صحیح ثبت شود توصیه می شود پیش از مراجعه به مرکز نقشه برداری مغزی حتماً نکات زیر را رعایت کنید:
- موهای خود را به خوبی با شامپو و بدون نرم کننده بشویید و بعد به خوبی آن ها را خشک کنید.
- بهتر است روی موهای شما هیچ نوع واکس مو، اسپری، ژل و روغن مو نباشد.
- زمان مراجعه به مرکز نقشه برداری مغز، بهتر است روی پیشانی شما کرم پودر یا هر نوع کرم چربی نباشد.
- دست کم 6 ساعت قبل از رفتن به کلینیک نقشه مغز از مصرف الکل یا مواد مخدر تفریحی خودداری نمایید.
- 3 تا 4 ساعت قبل، مصرف نوشیدن های کافئین دار مثل قهوه، نوشابه و نوشیدنی های انرژی زا را قطع کنید.
- در صورتی که هر نوع دارویی مصرف می کنید حتماً مصرف آن ها را طبق روال همیشگی ادامه دهید.
- به هیچ عنوان زمان اجرای نقشه مغزی نباید احساس گرسنگی داشته باشید یا غذاهای قندی مصرف کنید.
- حتماً پیش از زمان تست نقشه مغزی به خوبی استراحت داشته باشید تا بی خوابی باعث اذیت شما و نیز عدم ثبت مطلوب نقشه مغزی نشود.
نکات قابل ذکر پس از اتمام آزمایش نقشه مغزی
- بعد از اتمام نقشه برداری مغزی، الکترودها از روی سر برداشته می شوند و پوست شما به خوبی تمیز خواهد شد.
- بعد از این آزمایش احتمالاً کمی موهای شما حالت چسبناک و کثیف خواهد داشت که به راحتی با یک بار شستن این چسبندگی از بین می رود.
- این آزمایش هیچ خطری نخواهد داشت و برای همین بعد از آزمایش نیازی نیست که مورد مراقبت خاصی قرار بگیرید. از این رو شما می توانید زندگی روتین خود را از سر بگیرید.
- این آزمایش از نوع سیستمی است و برای همین شما خیلی زود می توانید بعد از اتمام آزمایش نتیجه آن را دریافت کنید تا پزشک آن را بررسی کند.
بهترین کلینیک نقشه برداری مغزی
اگر به دنبال یک مرکز حرفه ای برای انجام نقشه مغزی هستید پیشنهاد ما به شما عزیزان کلینیک تخصصی مغز و اعصاب و روان رها می باشد. این مرکز دارای کادری مجرب، پزشکانی حاذق و متخصص و نیز محیطی کاملاً حرفه است.
در این کلینیک شما می توانید بهترین خدمات را در زمینه نقشه برداری مغزی دریافت نمایید. علاوه بر آن توسط پزشکانی باتجربه نقشه مغزی شما مورد تجزیه و تحلیل قرار داده خواهد شد. برای همین شما می توانید با خیالی راحت به این مرکز اعتماد کرده و این آزمایش را توسط حرفه ای ترین دستگاه ها در این مرکز انجام دهید.
به منظور نوبت گیری در این روزهای کرونا نیاز به مراجعه حضوری نیست. کافی است با این مرکز تماس بگیرید یا از طریق سایت به صورت مجازی نوبت بگیرید.
حرف آخر
این روزها علم و تکنولوژی در بسیاری از مواقع به کمک انسان آمده است. امروزه برای بسیاری از مشکلات انسان چاره ای اندیشیده شده است. یکی از بهترین دستاوردهای علم روش نقشه برداری مغزی است.
به کمک این روش به خوبی می توان به درمان بسیاری از مشکلات کمک کرد و روند درمان بیماری را بهبود و سرعت بخشید. پس اگر مضطرب و پر از استرس هستید، اگر دچار افسردگی شده اید و…. یک تست نقشه برداری مغزی به شما در زمینه درمان مشکلات پیش رو کمک شایانی خواهد نمود.
شما عزیزان این امکان را داشته تا در کلینیک تخصصی مغز و اعصاب و روان ها به عنوان بهترین مرکز نقشه برداری مغزی از خدمات حرفه ای نقشه برداری مغز بهره مند شوید.
