اختلال کم‌ توجهی و بیش ‌‌فعالی یا ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) اختلالی می باشد که اغلب از زمان کودکی قابل تشخیص است اما در بیشتر موارد این بیماری تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند. شناخت بهتر و زودتر این بیماری بسیار اهمیت بالایی دارد، به همین دلیل کلینیک مغز و اعصاب رها در این مطلب به بررسی این اختلال پرداخته و به سوال بیش فعالی چیست و راه های درمان آن می پردازیم.

بیماری بیش‌ فعالی چیست؟

بیماری ADHD یک نقص تکاملی‌ عصبی است که اغلب در سنین کمتر از 7 سالگی نشان داده می شود و ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. با اینکه اکثر موارد این بیماری در کودکان مشاهده می ‌شود، ولی بزرگسالان نیز امکان دارد به این اختلال کم توجهی مبتلا شوند.
گاهی به این بیماری سندرم ADHD هم گفته می‌ شود. واژه سندرم به معنی مجموعه ‌ای از نشانه‌ ها و علائم می باشد که اغلب در بیماری‌ های گوناگون وجود دارند. اختلال ADHD یک بیماری مشخص است پس شاید استفاده از واژه سندرم کاملاً درست نباشد.
اختلال کم توجهی یا بیماری بیش ‌فعالی با سه نوع از اختلالات رفتاری نشان داده می ‌شود:
✓ کم توجهی (Inattention)
✓ بیش‌ فعالی (Hyperactivity)
✓ عمل کردن بدون تفکر (Impulsivity)

علت پدید آمدن بیش فعالی چیست؟

با اینکه این بیماری در جامعه بسیار زیاد می باشد اما علت پدید آمدن بیش فعالی در افراد چندان مشخص نیست. با این حال، بیشتر افراد و پزشکان اعتقاد دارند که بروز این اختلال معمولا به ریشه ‌های عصبی و ژنتیکی برمی گردد. تحقیقات نشان داده اند، پائین آمدن دوپامین از اصلی‌ ترین عوامل مؤثر در پدید آمدن ADHD است.
دوپامین ماده ای شیمیایی است که ترشح آن به طرز قابل ‌توجهی بر روی فعالیت ‌های مغز و بدن انسان تأثیر می گذارد و به انتقال سیگنال ‌های عصبی کمک زیادی خواهد کرد. این ماده در واکنش ‌های عاطفی بسیار مؤثر می باشد.
نتایج نشان می ‌دهد که حجم قشر خاکستری مغز مبتلایان به این اختلال کم توجهی از بقیه افراد کم تر است. ماده خاکستری شامل ناحیه خاصی از مغز می باشد که کنترل بعضی از رفتارها و عملکردها را برعهده دارد. از مهم ترین این رفتارها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
✓ صحبت کردن
✓ خود کنترلی
✓ تصمیم ‌گیری
✓ کنترل عضله ها و ماهیچه ‌ها
دانشمندان و محققان امروزه هم برای پی بردن از دلایل بروز این عارضه تلاش زیادی می ‌کنند. بااین‌حال گفته اند موارد زیر از اصلی ‌ترین علل های پدید آمدن بیش فعالی می باشد:
✓ وراثت
✓ نوروتوکسین‌ ها و قرارگرفتن در معرض آلاینده‌ هایی مانند سرب یا سموم آفات
✓ مصرف الکل و دخانیات در زمان بارداری

علائم بیماری بیش ‌فعالی چیست؟

برای پاسخ دادن به سوال بیش فعالی چیست باید ابتدا با علائم آن آشنا شوید از این رو می توان علائم آن را در 2 نوع مشکلات رفتاری تقسیم بندی کرد:

1- بی توجهی

2- بیش فعالی و تحریک پذیری
مشکلاتی که اکثر کسانی که اختلال ADHD دارند در هر دو دسته قرار می گیرند، ولی همیشه اینگونه نمی باشد. برای مثال بعضی از افراد مبتلا امکان دارد فقط دچار بی توجهی شوند در حالی که دچار بیش فعالی یا تحریک پذیری نشده باشند.

علائم بیش فعالی در کودکان و نوجوانان

علائم ADHD در کودکان و نوجوانان بسیار دقیق تعیین شده است و اغلب قبل از سن 6 سالگی مشخص می باشد. علائم آن ها عبارتند از:

1- بی توجهی

از علائم اصلی بی توجهی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
✓ داشتن توجه بالا در بازه زمانی کوتاه و راحت حواس پرت شدن 
✓ انجام کارهای اشتباه از روی بی دقتی 
✓ فراموشکاری زیاد یا گم کردن اشیا
✓ عدم توانایی در تمام کردن کارهایی که خسته کننده یا وقت گیر می باشند
✓ توجه نکردن و گوش ندادن به حرف یا انجام دادن باید و نباید ها
✓ تغییر دادن همیشه فعالیت یا کارها
✓ در سازماندهی کارها دچار مشکل می شوند

2- بیش فعالی و تحریک پذیری

علائم مهم برای بیش فعالی و تحریک پذیری عبارتند از:
• نمی توانند در محیطی ساکت، آرام بنشینند
• بی قراری همیشگی
• نداشتن تمرکز بر کارها
• حرکات بدنی بیش از حد معول
• صحبت کردن بیش از حد
• ناتوانی برای انتظار و یا رسیدن نوبت به آن ها 
• راجب هر چیزی بدون فکر عمل کردن
• قطع ناگهانی صحبت ها
• نداشتن احساس خطر یا داشتن اندکی احساس خطر

دیگر علائم مرتبط با ابتلا به اختلال کم توجهی در کودکان و نوجوانان

امکان دارد بعضی از کودکان که مبتلا به ADHD هستند، علاوه بر علائم ADHD در بالا دارای علائم دیگری نیز باشند که عبارتند از:
• اختلال اضطراب: اختلالی که سبب خواهد شد فرزندتان اکثر اوقات نگران و مضطرب باشد.
• اختلال ساز مخالف زدن (ODD): علائم جدی این اختلال عبارت است از رفتار منفی و اخلال گر، به ویژه در هنگام مواجه با والدین و معلمان.
• اختلال در رفتار: در این اختلال معمولا افراد شامل به رفتارهای شدید ضد اجتماعی همچون سرقت، دعوا، خرابکاری و صدمه زدن به افراد یا حیوانات دارند.
• افسردگی
• مشکلات خواب
• اختلال طیف اوتیسم (ASD): این اختلال باعث می شود بر تعاملات اجتماعی، ارتباطات، علایق و رفتارهای افراد تأثیر منفی بگذارد.
• صرع: عارضه ای که بر مغز تأثیر گذاشته و سبب بروز مکرر حملات صرعی یا تشنج خواهد شد.
• سندرم Tourette: این عارضه مربوط به سیستم عصبی است که علائم مشخص آن ترکیبی از سر و صداها و حرکت های غیر ارادی است.
• دچار مشکلاتی در مورد یادگیری هستند مانند نارساخوانی
برای داشتن اطللاعات بیشتر در مورد این اختلال رفتاری و بیماری بیش فعالی می توانید با کلینیک مغز و اعصاب رها تماس گرفته یا به صورت حضوری مراجعه نمائید. این کلینیک به خاطر داشتن متخصص های اعصاب و روان ماهر و با تجربه جزء معتبرترین کلینیک ها در زمینه بیماری بیش فعالی می باشد.

علائم بزرگسالان در بیماری بیش فعالی چیست؟

گفتن علائم ADHD در بزرگسالان بسیار سخت است. این سختی به خاطر نداشتن تحقیقات کافی بر روی افراد بزرگسالان مبتلا به ADHD می باشد. به خاطر آن که ADHD یک اختلال رشدی بوده، معتقد هستند که ADHD در بزرگسالان بروز نمی کند مگر آنکه اول در دوران کودکی به آن مبتلا شده باشند. در صورتی که مشخص شده است علائم ADHD معمولا از دوران كودكي شروع می شود و در دوران نوجواني و سپس در بزرگسالی فرد باقی می ماند.
هر گونه بیماری یا عارضه اضافه ای (افسردگی، نارساخوانی و …) که کودکان مبتلا به اختلال کم ‌توجهی – بیش‌فعالی تجربه می کنند نیز امکان دارد تا زمان بزرگسالی ادامه داشته باشد.
حدود 15٪ از افرادی که در کودکی به این بیماری دچار شده اند، در سن 25 سالگی نیز کماکان این اختلال را از خود نشان می دهند و 65٪ آن ها در سن 25 سالگی همچنان تحت تأثیر بعضی از علائم مختل کننده قرار می گیرند.
بعضی متخصصان موارد زیر را از علائم بیماری بیش فعالی در بزرگسالان مطرح کرده اند:
• بی دقتی و توجه نکردن به جزئیات کارها
• همیشه می خواهند کارهای جدیدی را انجام دهند در حالی کارهای قبلی را نیمه کاره رها می کنند
• ضعق داشتن زیاد در نظم و سازماندهی امور
• نداشتن توانایی در تمرکز یا اولویت بندی امور
• دائما اشیا را گم می کنند
• دچار فراموشی می شوند
• داشتن حالت بی قراری و بی تابی
• برای حفظ سکوت دچار مشکل هستند و خارج از نوبت  صحبت می کنند
• جواب های بی ربط به سوال ها و اکثرا حرف زدن دیگران قطع خواهند کرد
• نوسانات خلقی و واکنش های احساسی سریع
• ناتوانایی در مدیریت استرس خود
• خطر کردن در فعالیت ها بدون توجه به امنیت شخصی یا امنیت دیگران

دیگر عارضه های بزرگسالان در بیماری بیش فعالی یا ADHD

مصل اختلال کم توجهی در کودکان و نوجوانان، ADHD در بزرگسالان نیز امکان دارد چند عارضه دیگری هم داشته باشد که یکی از مهم ترین آن ها افسردگی می باشد. عارضه های دیگر این بیماری در بزرگسالان عبارتند از:
• اختلالات شخصیتی: در این اختلال فرد مبتلا از نظر تفکر، درک، احساس یا ارتباط با دیگران در مقایسه با میانگین افراد جامعه دچار ​​تفاوت زیادی می شود.
• اختلال دو قطبی: ای عارضه بر روی خلقیات فرد تأثیر گذاشته به طوری که می تواند خلقیات او را از یک حالت افراطی به حالت افراطی دیگری تغییر دهد.
• اختلال وسواس فکری (OCD): این اختلال باعث افکار وسواسی و رفتارهای غیر ارادی در فرد می شود.
باید به این نکته توجه داشته باشید که مشکلات زیادی برای بیمارانی که بیش فعالی خود را درمان نکنند، به وجود می آید که برای دانستن مشکلات و راه های درمان آن می توانید به کلینیک مغز و اعصاب رها مراجعه نمائید.

تشخیص بیماری بیش فعالی یا ADHD

تشخیص بیش فعالی ساده نمی باشد به خاطر آن که اختلالات دیگری مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات خواب هم می‌توانند علائم مشابه این بیماری را داشته باشند.
هر کودکی که جنب ‌و جوش زیاد داشته یا مقداری نسبت به همه پیز بی ‌توجه است به ADHD مبتلا نیست. شاید برای همه شما سوال شده باشد که برای بیش فعالی به چه دکتری باید مراجعه کرد از این رو باید دقت داشته باشید که تشخیص نهایی اختلال کم توجهی – بیش فعالی به عهدۀ پزشک متخصص یا روانپزشک می باشد.
اگر راجع به فرزندتان نگران هستید بهتر می باشد که قبل از دیدن یک پزشک با معلمان آن ها صحبت کرده تا درباره نگرانی از رفتار فرزندتان مطمئن شوید.
پس برای تشخیص بهتر این بیماری بهتر است به مراکز تخصصی و پزشکان متخصص مراجعه کرده تا هر چه زودتر در مورد این بیماری و اختلال متوجه شوید. که معتبرترین و بزرگ ترین مرکز تخصصی مغز و اعصاب، کلینیک رها بوده که از روانپزشکان و متخصصان ماهری در نجوعه خود استفاده می کند.

عوارض مهم بیش فعالی چیست؟

این بیماری دارای عوارض گوناگونی می باشد که در زندگی فردی و اجتماعی فرد مبتلا تاثیر می گذارد و اغلب فرد را تا آخر عمر درگیر خود می کند. برای مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیش فعالی چیست می توانید یه کلینیک مغز و اعصاب رها مراجعه کرده یا با شماره 88787951 021 تماس حاصل فرمایید.

برخی از اصلی ترین عوارض عبارتند از:

1) کودکان مبتلا به این بیماری بیشتر با عدم موفقیت در تحصیل و موارد انضباطی رو به رو هستند.
2) به دلیل ماهیت علاقه مندی به فعالیت های زیاد و نیاز مداوم به حرکات و ماجراجویی، این افراد تمایل بسیاری به خرق عادات روزمره و تجربه حوادث دارند.
3) این افراد معمولا از اعتماد به نفس بسیار پایینی برخوردار هستند.
4) گفتگو این افراد غالبا نامنظم بوده یا با قطع کردن حرف دیگران به ادامه گفتگو می پردازند.
5) این اشخاص به خاطر کنترل کردن فشار های ناشی از رفتار دیگران و محیط و همچنین از بین بردن فشار های روانی خود، به مصرف مواد مخدر و استفاده از الکل گرایش زیادی دارند.

عوارض عدم درمان اختلال کم توجهی و بیش فعالی در کودکان

در حالت عدم درمان بیش فعالی کودکان هریک از عوارض موارد بالا حالتی جدی تر به خود می گیرد و باعث می شود که فرد به نوع های دیگری از بیماری های رفتاری و اختلالات روانی دچار شود. این عوارض عبارتند از:
1) نداشتن توانایی در برقرار کردن ارتباط موثر که سبب بدبینی و اختلالات یادگیری می شود.
2) نگرانی و اضطراب به دلیل رفتارهای قبلی در فرد سبب نگرانی و ایجاد اختلالات اضطراب عصبی و طاقت فرسا در او می شود.
3) نا امیدی زیاد و تحریک پذیری نسبت به موضوعات گوناگون که نتیجه تجربه بد فرد به خاطر نداشتن توانایی در تنظیم خلق و خو و رفتار اجتماعی وی خواهد بود.
4) دچار اختلال شدید ODD یا همان بیماری سرپیچی و مخالفت می شوند.
5) یکی دیگر از عوارض درمان نکردن این بیماری افسردگی شدید می باشد
6) دچار شدن به سندرم تورت

درمان

برای پاسخ دادن به سوال بیش فعالی چیست باید راه های درمان اختلال کم ‌توجهی – بیش‌فعالی را بدانیم. علاوه بر روش های بیوفیدبک و نوروفیدبک که در سایت کلینیک رها به آن اشاره شده است، راه های درمانی دیگری هم وجود دار که در ادامه به آن ها می پردازیم.
درمان بیش فعالی با نوروفیدبک ها بسیار تاثیر گذار می باشد ولی علاوه بر آن با استفاده از دارو برای مداوا نیز بسیار موثر می باشد. درمان اغلب به وسیله متخصص مربوطه انجام می گیرد. داروهای مجاز برای درمان ADHD عبارتند از:
• متیل فنیدات
• دگزامفتامین
• لیزدگزامفتامین
• اتموکستین
• گوانفاسین
این داروها یک درمان همیشگی برای ADHD نمی باشند ولی به افراد مبتلا کمک می کند تا تمرکز بهتر و احساس آرامش بیشتری داشته باشند. در این حالت می توانند در یادگیری مهارت های جدید بهتر عمل کنند.
علاوه بر دارو درمانی، روش های گوناگونی برای درمان بیش فعالی بزرگسالان و کودکان وجود دارد. بعضی از این روش های درمانی عبارتند از:

1- آموزش های روانی (Psychoeducation)

به این معنی می باشد که شما یا فرزندتان برای بحث در مورد بیش فعالی یا ADHD و تأثیرات آن ترغیب می شوید. این کار می تواند به کودکان، نوجوانان و بزرگسالان کمک زیادی کند تا بیماری ADHD درک کرده و آن را طبیعی قلمداد کنند.

2- روش رفتار درمانی (Behaviour therapy)

این روش اغلب شامل مدیریت رفتار می باشد، به طوری که از یک سیستم پاداشی استفاده کرده تا کودک برای کنترل اختلال کم توجهی خود تلاش نماید.
این روش به اینگونه می باشد که رفتارهایی را که می خواهید در فرزندتان نهادینه شود و رعایت کند را مشخص می کنید. سپس به خاطر رفتار خوبش یک پاداش کوچکی برای او در نظر می گیرید و اگر بد رفتاری کرد او را از جایزه و پاداش محروم می نمایید.

3- تعلیم والدین

برنامه های ویژه تعلیم والدین به شما در یادگیری راه های ویژه و خاص برای صحبت کردن با فرزندتان و بازی با آن ها برای بهتر کردن میزان توجه و رفتار آن ها کمک شایانی می کند.
این برنامه ها اغلب در گروه هایی با 10 تا 12 والدین برگزار می شود. این برنامه ها اغلب شامل 10 تا 16 جلسه بوده و هر جلسه حداکثر 2 ساعت زمان می برد.
ارائه و رفتن به برنامه های ویژه تعلیم والدین به این معنا نمی باشد که شما والدین بد یا خوبی بوده اید بلکه هدف این است که به والدین در مورد مدیریت رفتارشان آموزش داده شود و علاوه بر این به شما اطمینان دهد که برای کمک به فرزندتان و بهتر شدن روابطتان با همدیگر چه راهکارهایی را باید انجام دهید.

4- آموزش مهارت های اجتماعی

این آموزش شامل شرکت کردن کودک شما در موقعیت هایی بوده که باید نقش آفرینی کند و هدف چنین آموزش هایی اینگونه است که به آن ها یاد بدهد در موقعیت های اجتماعی باید چگونه رفتار کنند و چه کارهایی را انجام ندهند.

5- روش درمان شناختی رفتاری (CBT)

CBT یک روش درمانی متکی بر صحبت کردن می باشد که می تواند با تغییر در شکل تفکر و رفتارتان به شما در مدیریت مشکلات کمک شایانی کند. در این روش درمانی یک درمانگر سعی خواهد کرد احساسات کودکتان را تغییر دهد، به گونه ای که این تغییر احساسات می تواند رفتار آن ها را تغییر دهد.

سخن آخر

اختلال کم توجهی – بیش فعالی در صورت عدم درمان احتمال دارد سبب مشکلاتی جدی مانند افسردگی، انزوا، مشکلات خانوادگی و ارتباطی شود؛ بنابراین، در صورت مشاهده نخستین علائم با پزشکان یا مشاوره های کلینیک مغز و اعصاب رها در ارتباط باشید. در این مطلب به سوال بیش فعالی چیست و راه های درمان آن پرداختیم.