به تغییرات ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز، تشنج گفته می شود. این مشکل به گونه ای است که گاهی کل یا بخشی از بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. Convulsions ممکن است نشان دهنده یک اختلال در بدن باشد. در واقع این مشکل خود به تنهایی بیماری محسوب نمی شود بلکه نشانی از بیماری ها و مشکلات بدن است که باید سریع به آن ها رسیدگی کنید. این اختلال دارای علائم به خصوصی است که رفتار و حالات فرد را تغییر می دهد.
گاهی نیز این مشکل خود باعث بروز آسیب در بدن می شود. زیرا convulsions انواع مختلفی دارد. با توجه به این موارد و ازدیاد این اختلال در افراد مختلف امروزه شیوه های مختلفی برای تشخیص و درمان آن وجود دارد. بنابراین در صورت مواجهه با این مشکل جای هیچ نگرانی نیست. کافی است در رابطه با چگونگی، انواع، علل، علائم و روش های درمان آن اطلاعات کافی داشته باشید.
تشنج چیست؟
Convulsions نوعی اختلال مغزی محسوب می شود. در مغز ما میلیون ها نورون یا یاخته عصبی وجود دارد که عملکرد بدن ما را کنترل می کنند.
احساسات، شخصیت، تفکرات، اخلاق، تمرکز و حافظه ما تحت کنترل این نورون ها است. کنترل این بخش توسط نورون ها با انتقال امواج الکتریکی بین آن ها و دریافت و ارسال پیام های عصبی انجام می شود. حال convulsions اختلالی است که همانند یک رعد و برق عملکرد نورون های مغز را تحت تاثیر قرار می دهد.
به همین دلیل به طور مختصر در تعریف آن گفته می شود که یک سری تغییرات ناگهانی است که در فعالیت الکتریکی مغز رخ می دهد. به همین دلیل موجب بروز تغییر در حالت، رفتار و میزان هوشیاری فرد می شود. این اختلال گاهی بسیار خفیف و گاهی همراه با علائمی جدی رخ می دهد. در این رابطه باید بدانید به هر حال مشکلی مغزی است که می تواند نشان دهنده یک وضعیت پزشکی مهم باشد. همچنین گاهی اوقات تشنج ممکن است آسیب هایی را در بدن به دنبال داشته باشد. در واقع این اختلال تحت تاثیر عوامل و علل گوناگون و با علائم مختلف ظاهر می شود. به همین دلیل انواع گوناگونی دارد که باید با آن ها آشنا شوید.
آشنایی با انواع convulsions
در سال 2017 طبقه بندی جدیدی از این اختلال توسط اتحادیه بین المللی علیه صرع ارائه شده است. طبق این طبقه بندی می توان convulsions را به دو دسته کلی زیر تقسیم کرد که از جهات مختلف با یکدیگر تفاوت دارند:
Convulsions عمومی
این مدل از convulsions به گونه ای است که در دو طرف مغز و به صورت همزمان شروع می شود. عمومی خود سه نوع مختلف دارد که عبارت هستند از:
- تونیک-کلونیک: تونیک به سفتی عضلات گفته می شود. کلونیک نیز به معنای حرکات تند پا و بازو در زمان بروز این اختلال است. به طور کلی این مدل را با عنوان گراند مال نیز می شناسند. اختلال تونیک-کلونیک به شکلی است که چند دقیقه طول می کشد و معمولا فرد هنگام بروز آن، هوشیاری خود را از دست می دهد.
- غایب: Absence seizures که به آن petit-mal هم گفته می شود، فقط طی چند ثانیه رخ می دهد و پایان می یابد. فرد در زمان بروز این نوع تشنج ممکن است به جای خاصی خیره شود یا مرتب پلک بزند. به همین دلیل گاهی اوقات اطرافیان تصور می کنند او دچار خیاالبافی شده است.
- آتونیک: این مدل از convulsions که با عنوان drop attack نیز شناخته می شود، برخلاف تونیک-کلونیک، شل شدن عضلات را به دنبال دارد. فرد در حین تجربه این اختلال احساس می کند که سرش تلوتلو می خورد. همچنین ممکن است ناگهان بدن او به زمین بیفتد. البته این اختلال کوتاه مدت رخ می دهد و حدودا طی 15 ثانیه تمام می شود.
- ناشی از تب: این convulsions به دلیل تب طولانی که به دلیل عفونت بروز پیدا می کند، رخ می دهد. این مشکل بیشتر در کودکان مشاهده می شود و اکثر اوقات خطرناک نیست. تنها چند ثانیه نیز طول می کشد.
- اسپاسم شیرخوارگی: این اختلال به شکلی است که به صورت ناگهانی موجب سفت شدن بدن می شود و سر کودک رو به جلو حرکت می کند. کودکانی که این مشکل را تجربه می کنند، در اکثر موارد پس از گذشت زمان دچار اسپاسم شیرخوارگی می شوند.
Convulsions کانونی
این نوع از تشنج پیشترها با عنوان جزئی نیز شناخته می شده است. کانونی بدین معنا است که اختلال تنها در یک قسمت از مغز اتفاق می افتد. اختلال کانونی نیز دو نوع دارد که شامل موارد زیر می شوند:
- با حفظ آگاهی: طی این اختلال فرد همزمان با تجربه نشانه های convulsions، هوشیاری خود را دارد. البته بسیاری از افراد در این زمان نمی توانند صحبت کنند. اختلال کانونی با حفظ آگاهی معمولا کمتر از دو دقیقه به طول می انجامد.
- بروز اختلال در آگاهی: همانطور که از عنوان این نوع convulsions بر می آید، موجب از دست رفتن آگاهی و هوشیاری می شود. همچنین گاهی اوقات فرد کارهای ناخواسته ای مانند گاز گرفتن زبان، حرکت دادن دهان و پاها یا با لگن به زمین ضربه زدن را انجام می دهد.
علل بروز convulsions چیست؟
این اختلال در اکثر مواقع نشان دهنده مشکلات جدی تر در بدن شما است و در واقع نقش خبررسان را دارد. در واقع هر اتفاق، مشکل یا تغییری در بدن که روی آن تاثیر داشته باشد، می تواند اختلال در مغز و convulsions را ایجاد کند. در بیشتر موارد گفته می شود که این مشکل ناشی از صرع است اما توجه داشته باشید هر کسی که دچار این اختلال می شود، لزوما صرع ندارد. زیرا علل بسیاری موجب بروز تشنج در بزرگسالان و کودکان می شوند که برخی از آن ها عبارت هستند از:
- نورهای چشمک زن یا صداهای تکراری ناشی از بازی های ویدیویی وغیره؛
مصرف داروهای تفریحی و غیرقانونی همچون کوکائین یا آمفتامین؛ - مصرف داروهای ضدافسردگی یا داروهای ضددرد؛
- ناهنجاری عروقی در قسمت های مختلف مغز؛
- ترومای سر که خونریزی مغزی به دنبال دارد؛
- تب بالا همراه با عفونتی همچون مننژیت؛
- کاهش سطح سدیم خون یا هیپوناترمی؛
- مصرف داروهای ترک سیگار؛
- آسیب مغزی در زمان زایمان؛
- نقص مغزی در بدو تولد؛
- عدم تعادل الکترولیتی؛
- نارسایی کلیه یا کبد؛
- سوء مصرف الکل؛
- افزایش فشار خون؛
- کاهش قند خون؛
- شوک الکتریکی؛
- ترک یک دارو؛
- تومور مغزی؛
- سکته مغزی؛
- کمبود خواب؛
- آریتمی قلبی؛
- اکلامپسی؛
- هاری؛
- خفگی؛
- سرطان.
البته ناگفته نماند که گاهی convulsions می تواند ارثی باشد. به همین خاطر اگر سابقه بروز این مشکل در اعضای خانواده شما وجود دارد و دچار آن می شوید، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
نشانه ها و علائم تشنج را بشناسید!
این اختلال متناسب با اینکه به چه دلیل بروز پیدا کرده باشد، با علائم و نشانه های گوناگونی همراه است. این نشانه ها در برخی از افراد ممکن است جدی تر و در بعضی خفیف تر ظاهر شوند. به طور کلی از جمله علائمی که افراد طی تجربه این مشکل با آن ها مواجه می شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حرکات اسپاستیک و غیرقابل کنترل خصوصا در پایا یا بازوها؛
- حالات هیجانی ناگهانی همچون آشناپنداری، احساس عذاب وجدان، سرخوشی یا ترس؛
- حرکت غیرارادی در ناجیه دهان، زبان یا گریه کردن و جیغ زدن؛
- تغییر خلق و خو به صورت ناگهانی؛
- شل و سفت شدن عضلات و اندام ها؛
- آبریزش به صورت غیرقابل کنترل؛
- فشردن دندان ها روی هم؛
- احساس طعم عجیب در دهان؛
- ایجاد صداهای عجیب؛
- عدم کنترل عملکرد مدفوع یا مثانه؛
- از دست رفتن هوشیاری؛
- حالت تهوع و عرق کردن؛
- خیرگی چشم ها؛
- پلک زدن مرتب و سریع؛
- زمین افتادن؛
- بی اختیاری؛
- گیجی.
توجه داشته باشید که علائم تشنج در کودکان و بزرگسالان در بسیاری موارد مشابه است. به همین دلیل در صورت مواجهه با این علائم در فرزند یا عزیزان خود باید به کلینیک های معتبر مانند کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب رها مراجعه کنید.
چه زمانی برای درمان convulsions به پزشک مراجعه کنیم؟
جالب است بدانید با وجود اینکه convulsions یک شرایط اضطراری ایجاد می کند اما همیشه نیاز نیست بلافاصله در صورت مشاهده علائم به پزشک مراجعه شود. حتی اگر convulsions به دلیل بیماری صرع باشد نیز همیشه نیازمند مراقبت های پزشکی نیست.
بنابراین شما تنها در شرایط زیر باید قطعا و بلافاصله برای کنترل این اختلال با اورژانس تماس بگیرید یا به پزشک مراجعه کنید:
- در صورتی که عزیز شما برای اولین بار دچار این اختلال شده باشد؛
- علائم convulsions بیشتر از سه دقیقه ادامه پیدا کند؛
- راه های تنفس فرد دچار اختلال مسدودیت پیدا کرده باشند؛
- فرد دو یا چندین بار به صورت پی در پی دچار convulsions شود؛
- فرد پس از رفع این عارضه نتواند تعادل خود را حفظ کند؛
- فرد طی این عارضه به خود صدمه برساند یا به دلیل زمین خوردن دچار آسیب شود؛
- فردی که دچار این اختلال شده است، باردار یا دچار بیماری های زمینه ای باشد.
اگر از نزدیکان و بستگان فردی هستید که دچار تشنج شده است، بلافاصله پس از حضور کادر اورژانس یا مراجعه به پزشک، شرایط فرد را به آن ها گزارش دهید. در صورتی که فرد پیش از بروز عارضه دارویی مصرف کرده یا علائم خاصی داشته است، حتما به اطلاع پزشک برسانید. بدین صورت پزشک سریع تر و بهتر به او کمک می کند.
تشخیص convulsions چگونه است؟
گاهی اوقات پزشکان با تکیه بر علائم بروز convulsions به راحتی علل آن را تشخیص می دهند و با بهترین روش ها به درمان می پردازند. این در حالی است که در اکثر مواقع نیز اینگونه نیست و تشخیص چگونگی و علل بروز آن نیازمند تست ها و آزمایش های مختلف است.
به همین دلیل پزشک ممکن است از شیوه های زیر برای تشخیص دقیق این عارضه در فرد کمک بگیرد:
- آزمایش خون: عدم تعادل الکترولیتی را بررسی می کند؛
- غربالگری سم شناسی: آلودگی و مسمومیت با سموم یا داروها را تشخیص می دهد؛
- کشت مایع مغزی نخاعی: عفونت را تشخیص می دهد؛
- تصویر برداری مغزی: به تشخیص ناهنجاری هایی همچون تومور یا جریان خونی که مسدود شده است کمک می کند. تصویربرداری مغزی می تواند شامل سی تی اسکن، نوار مغزی وغیره باشد؛
- آزمایش الکتروانسفالوگرافی: به بررسی و اندازه گیری امواج مغزی می پردازد که در تشخیص نوع convulsions بسیار کمک کننده است.
شیوه های درمان تشنج
درمان convulsions به علت و علائم بروز آن بستگی دارد. امروزه از شیوه های مختلفی برای درمان این عارضه در کلینیک ها و توسط پزشکان گوناگون استفاده می شود. به عنوان مثال در اکثر موارد به خصوص زمانی که این اختلال به دلیل بیماری صرع رخ داده باشد، از روش های درمانی زیر استفاده می کنند:
دارو درمانی
دارو درمانی متداول ترین روش برای درمان بیماری ها و عارضه های مختلف به شمار می رود اما باید بدانید داروهای convulsions عوارض جانبی قابل توجهی دارند. به همین خاطر پزشکان از این شیوه در شرایط اضطراری استفاده می کنند.
جراحی و اصلاح ناهنجاری های مغزی
در صورتی که convulsions تنها در بخش خاصی از مغز ایجاد شود، برخی از پزشکان نسبت به جراحی و برداشتن آن قسمت از مغز اقدام می کنند. در اکثر موارد که فرد طی این عارضه، کنترل بر عملکردهای حیاتی خود مانند بینایی، گفتار، تحرک و شنوایی را از دست می دهد، جراحی می شود. البته افرادی که جراحی می شوند، همچنان باید دارو مصرف کنند اما شاید با دوز کمتر.
تحریک عمیق مغز
یکی دیگر از شیوه های کاربردی برای درمان convulsions در صورت مشاهده علل تشنج در خواب، تحریک عمیق مغز است. در این شیوه پزشکان نسبت به قرار دادن ابزارهای خاص در بخش های به خصوصی از مغز اقدام می کنند.
سپس ابزاری مشابه ضربان ساز را در قسمت قفسه سینه فرد ایمپلنت می کنند. با کمک این ابزارها الکترودهای برای توقف یا جلوگیری به قسمت های مشخص شده مغز ارسال می شود.
تحریک عصب واگ
عصب واگ، بلندترین عصب جمجمه محسوب می شود که از مغز تا معده ادامه دارد. حال با روش تحریک عصب واگ تلاش می شود که convulsions کمتر شود. این شیوه به صورتی است که یک ابزار پزشکی را زیر پوست قفسه سینه فرد ایمپلنت می کنند.
سپس از این طریق سیگنال های الکتریکی در انتهای عصب به مغز ارسال می شود و بدین شکل بر کاهش convulsions تاثیر دارد. در صورت استفاده از این شیوه، بسیاری از افراد همچنان نیازمند دارو هستند. همچنین ممکن است تحریک عصب واگ عوارضی همچون مشکلات تنفسی یا درد در گلو داشته باشد.
تحریک واکنشی عصب
این شیوه برای توقف convulsions بسیار کاربردی است و برخی از پزشکان از آن استفاده می کنند. در این روش نیز ابزاری را در لکه های مغزی فرد ایمپلنت می کنند. سپس از این طریق ممکن است علل تشنج در خواب یا بیداری و شرایط دیگر متوقف شود.
رژیم غذایی
رژیم غذایی در بسیاری موارد می تواند بر کاهش دفعات بروز convulsions تاثیرگذار باشد. رژیم کتوژنیک در این راستا بسیار موثر واقع می شود. زیرا با تاثیر بر تجزیه چربی ها می تواند انرژی ایجاد کند. این رژیم به گونه ای است که حدودا 90 درصد از کالری روزانه فرد از طریق چربی ها تامین می شود.
البته اتخاذ این روش می تواند مشکلاتی همچون سوء تغذیه، یبوست، سنگ کلیه وغیره را به همراه داشته باشد. بنابراین تنها تحت نظر پزشک باید از این شیوه استفاده شود.
درمان سریع convulsions با کلینیک رها
برای درمان خوب و سریع این اختلال شما باید به کلینیک های معتبر مراجعه کنید. کلینیک تخصصی مغز، اعصاب و روان رها در تهران یکی از این مراکز به شمار می رود. در رها کلیه مشکلات مربوط به مغز، روان و اعصاب توسط حاذق ترین پزشکان درمان می شود.
در مجموعه ما از بهترین روش های تشخیص و درمان برای انواع اختلالات استفاده می شود. چنان که پزشکان ما از سی اسکن و نوار مغز برای تشخیص تشنج استفاده می کنند. مهم ترین نکته این است که در کلینیک ما نوبت دهی به صورت اینترنتی انجام می شود. به همین دلیل روند درمان به سرعت پیش می رود و دچار معطلی در صفوف نوبت نخواهید شد. همچنین امکان ویزیت و درمان با 20 بیمه وجود دارد و بدین شکل با مناسب ترین هزینه نیز درمان خواهید شد. پس با رها دیگر نگران این اختلال در خود یا فرزندان نباشید.
نتیجه گیری
Convulsions به تغییراتی ناگهانی گفته می شود که در سیستم الکتریکی مغز رخ می دهد. این اختلال مغزی بر اثر مشکلات و علل به خصوصی رخ می دهد. بر این اساس آن را به دو دسته کلی از جمله عمومی و کانونی تقسیم می کنند. هر یک از این ها دارای علائم و نشانه های مخصوص به خود از گیجی و خیرگی چشم ها گرفته تا زمین افتادن وغیره هستند. بروز این علائم مشخص می کند که convulsions از چه نوعی است. اما همیشه نیازی به مراجعه به پزشک نیست و تنها در شرایطی که فرد برای اولین بار دچار این اختلال شده باشد یا باردار باشد وغیره باید به پزشک مراجعه شود. پزشکان نیز با روش های مختلف از جمله آزمایش خون، سی تی اسکن، غربالگری سم شناسی وغیره نسبت به تشخیص نوع تشنج اقدام می کنند. سپس بر اساس تشخیص خود به انتخاب بهترین شیوه درمانی می پردازند. در کلینیک رها پزشکانی متخصص فعالیت می کنند که در تشخیص و درمان این اختلال بسیار حاذق هستند.
